Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV) jest najpoważniejszym problemem epidemiologicznym. Jest to także wielki problem medyczny i społeczny. W Polsce prawdopodobnie około 600-700 tys. ludzie jest zakażonych HCV, z czego dotychczas wykryto wirusa zaledwie u około 25 tysięcy, co stanowi około 4%. Większość zakażonych HCV nie zdaje sobie sprawy z faktu swojego zakażenia (96% - na pewno ponad pół miliona!). Sprzyja temu bezobjawowy (i bezżółtaczkowy) okres trwania przewlekłego zapalenia wątroby typu C. Niespecyficzne objawy, takie jak nadmierne zmęczenie, bóle stawów nie są kojarzone z chorobą wątroby. Dodatkowo lekarze pierwszego kontaktu nie mają możliwości wydania bezpłatnego skierowania na badanie w kierunku wykrycia swoistych przeciwciał dla wirusa C - antyHCV. Skierowanie bezpłatne może wydać jedynie lekarz chorób zakaźnych, do którego średni czas oczekiwania wynosi kilka miesięcy.

Po roku 1992 kiedy Krwiodawstwo wprowadziło testy na obecność antyHCV wśród honorowych dawców krwi, nie poinformowano nigdy biorców sprzed tego okresu czasu o tym, ze powinni się oni przebadać na obecność antyHCV. Dla przykładu w USA cofano się w historiach dawców, u których wykryto HCV (w 1991 roku) o 10 lat wstecz w historii ich dawstwa. W Polsce nie powiadomiono nawet tych, którzy otrzymali krew tydzień przed wykryciem u danego dawcy krwi HCV, a nawet o jeden dzień... Dziś jest prawdopodobnie za późno, aby imiennie powiadomić wszystkich biorców, ale fakt zaniechania miał miejsce i potrzeba wysiłku, aby dotrzeć do tych wszystkich zakażonych.

Powyższe jest głównym powodem dla którego w Polsce nie wykrywa się HCV. Meldunki Państwowego Zakładu Higieny mówią o rocznym wykrywaniu około 3000 przypadków "OBJAWOWYCH", bo te "nieobjawowe" w ilości 9000 rocznie nie są nadal nigdzie publikowane i nie wiedzą o tym prawdopodobnie nawet decydenci w Ministerstwie Zdrowia i NFZ.

Najczęściej wykrywa się HCV w okresie 15-20 lat od momentu zakażenia, kiedy to często choroba jest na tyle zaawansowana, ze leczenie przeciwwirusowe nie skutkuje, albo nie może być zastosowane. Z tragedią śmierci z powodu raka wątroby u osób w przedziale wieku 30-40 lat spotykamy się praktycznie na co dzień.

Należy przyjąć fakt, ze około 80% zakażeń HCV miało i ma miejsce w placówkach ochrony zdrowia, a pacjenci zakażeni są niczym więcej jak ofiarami braku odpowiedniego reżimu sanitarnego, nieodpowiedniej sterylizacji, niewiedzy personelu medycznego, a także transfuzji krwi przed 1993 rokiem. Pacjenci z HCV to w głównej mierze ofiary zakażeń szpitalnych, błędów medycznych, których teraz nie ma komu naprawiać.

Terapie przewciwwirusowe to koszt rzędu 18-36 tys. zł, więc nic dziwnego, że zwykłych podatników nie stać na nie. Limitowanie refundacji leczenia przeciwwirusowego jest według nas sprzeczne z Konstytucją RP, w której nadmienia się, że Państwo nasze powinno leczyć przede wszystkim chorych zakaźnie i psychicznie. Zdziwiłby pewnie wszystkich fakt, gdyby do potrzebnego leczenia psychiatrycznego były kolejki, a niebezpieczni chorzy czekaliby na przyjęcie do szpitala stwarzając niejednokrotnie zagrożenie dla otoczenia. Nie dziwi jednak nikogo fakt, że na leczenie chorób zakaźnych pacjenci czekają niejednokrotnie nawet 6-7 lat (np. Wrocław, Koszalin). W przypadku HCV nie ma szczepionki, a jedyną profilaktyką czynną może być leczenie chorych i zmniejszenie rezerwuaru wirusa w populacji. Jeżeli chodzi o koszty, to udowodnić można ekonomicznie, ze brak leczenia generuje większe wydatki w rezultacie następstw chorobowych dla Państwa niż leczenie, jeśli przyjmiemy po stronie kosztów nieleczenia przeciwwirusowego takie elementy jak : przeszczep wątroby (koszt około 260 tys. zł), częste hospitalizacje pacjentów z marskością wątroby i ich leczenie objawowe, szybsze odejście pacjentów z HCV na świadczenia rentowo-emerytalne. Koszty społeczne to przedwczesna śmierć, osierocone dzieci.

Rocznie przeznacza się środki na leczenie około 2000 chorych na hepatitis C, a nowowykrytych zakażeń jest co roku około 9000 lub więcej, bo nie wszystkie zakażenia są nadal zgłaszane. W naszych statystykach własnych obserwujemy, ze co 4 zakażony nie miał kontaktu z Sanepidem, co oznacza brak zgłoszenia do Sanepidu faktu wykrycia u niego zakażenia HCV.

Potrzeba zwiększyć co najmniej dwukrotnie środki na leczenie hepatitis C.

W dniu 26 października na konferencji w Kopenhadze Biuro Europejskie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ustaliło oficjalnie dzień 1 października Miedzynarodowym Dniem Świadomości Zapalenia Wątroby (World Hepatitis Awarensess Day - WHAD), w ten oto sposób WHO włączyło się do działań rzeszy Pacjentów, którzy walczą z epidemią przewlekłych zapaleń wątroby (głównie z powodu HCV) w ramach Międzynarodowego Dnia Walki z HCV, obchodzonego już od 2004 roku.

15 marca 2007 roku Parlament Europejski przyjął Pisemną Deklarację w sprawie WZW typu C. Poniżej jej treść.

0087/2006
Oświadczenie pisemne w sprawie zapalenia wątroby typu C
Parlament Europejski,

- uwzględniając art. 116 Regulaminu,
A. majac na uwadze fakt, że 12 milionów ludzi w Europie jest zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV),
B. mając na uwadze, że wirus HCV stanowi pilną kwestię jako choroba atakująca wątrobę i prowadząca do chronicznego zapalenia wątroby typu C powodującego marskość wątroby, niewydolność wątroby lub raka wątroby, tym samym zwiększając zapotrzebowanie na przeszczepy,
C. mając na uwadze, że jako „niemy zabójca” i „podstępna” choroba wirus HCV często nie jest wykrywany, tak że wielu pacjentów pozostaje niezdiagnozowanych, podczas gdy pacjenci zdiagnozowani niejednokrotnie padają ofiarą stygmatyzacji,

1. wzywa Komisję i Radę do:
- uznania zapalenia wątroby typu C za pilną kwestię z zakresu ochrony zdrowia i wskazanie działań priorytetowych w programach przyszłych prezydencji Rady;
- przyjęcia zalecenia Rady w sprawie badań przesiewowych pod kątem zapalenia wątroby typu C, przy zapewnieniu wczesnej diagnozy i szerszego dostępu do leczenia i opieki;
- reakcji na zalecenia zawarte w sprawozdaniu Parlamentu Europejskiego z czerwca 2006 r. w sprawie ochrony europejskich pracowników opieki zdrowotnej przed zakażeniami krwiopochodnymi wynikającymi ze zranień igłą;
- ułatwienia dalszych badań nad leczeniem pacjentów z zapaleniem wątroby typu C zakażonych również wirusem HIV i/lub zakażeniem wątroby typu B, prowadzonych w ramach Siódmego programu ramowego badań naukowych;

2. zobowiązuje swojego Przewodniczącego do przekazania niniejszego oświadczenia wraz z nazwiskami sygnatariuszy Radzie i Komisji Europejskiej.

Warto dodać, że pod deklaracją w sprawie WZW typu C podpisało się najwięcej Europosłów w porównaniu do innych deklaracji od początku istnienia Europarlamentu. Wśród Eurodeputowanych, którzy podpisali tą deklarację było 31 polskich Europosłów.

W roku 2005 po wystąpieniach medialnych Stowarzyszenia „Prometeusze” w programach TVN Minister Zdrowia Prof. Zbigniew Religa przyjął HCV jako priorytet swoich działań, powołał ministerialną grupę doradcza, czego wynikiem jest powstanie projektu Narodowego Programu Zwalczania HCV. Do dnia dzisiejszego Narodowy Program Zwalczania HCV spoczywa gdzieś w biurku Ministerstwa Zdrowia i jak dotąd nie został wprowadzony. Pomimo naszych pism i zapytań (ostatnie pismo od nas z dnia 18 kwietnia 2007 roku) Ministerstwo Zdrowia nie reaguje i nie odpowiada.

Przewlekle zapalenia wątroby typu B, spowodowane zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV).

Kryteria Narodowego Funduszu Zdrowia znacząco odbiegają od standardów medycznych, zalecanych przez Polską Grupę Ekspertów HBV w leczeniu przewlekłych zapaleń wątroby typu B.

Podczas gdy na świecie podstawowym standardem leczenia jest pegylowany interferon alfa oraz najnowsze analogi nukleozydowe i nukleotydowe, to w Polsce od 10 lat leczy się starą lamiwudyną - Zeffix firmy Glaxo Smith Kline (bo jest najtańsza?), przy której średnio po 4 latach pacjenci nabywają lekooporności i lek przestaje działać.

Brak jest osobnego programu na pegylowany interferon i każdy pacjent, który tym lekiem z powodu WZW typu B jest leczony jak gdyby "zabiera" leki pacjentom oczekującym na leczenie WZW C, bo leki pochodzą z programu leczenia C, znajdującego się w katalogach NFZ. O kolejkach na leczenie WZW C czeka się średnio 2-3 lata, wiec każde uszczuplenie tej puli małych zasobów jest problemem. Problem można by było załatwić wprowadzając osobny program leczenia hepatitis B interferonem pegylowanym, za którym to programem poszłyby dodatkowe pieniądze na leczenie chorych. Podkreślam ostatnie zdanie, bo nie chodzi nam o formalność, zmianę nazwy, ale o dodatkowy program z osobną pulą dodatkowych pieniędzy.

Największym problemem chorych z powodu zakażenia przewlekłego wirusem HBV jest brak możliwości leczenia najnowszymi lekami przeciwwirusowymi. W Polsce są już zarejestrowane 3 takie leki, których skuteczność jest wyższa niż leku stosowanego obecnie w programie terapeutycznym (lamiwudyna). Są to entekavir, adefovir i telbiwudyna. Żaden z tych leków nie znalazł się w programach terapeutycznych. Leki są zbyt drogie, aby pacjenci mogli kupować je z własnych środków (średnia cena około 2500 zł / miesiąc).

NFZ obiecywał wprowadzić adefovir do leczenia przewlekłych zapaleń wątroby typu B w programie terapeutycznym już w połowie 2005 roku. Po demonstracji pacjentów i półrocznym dialogu z NFZ adefoviru nie wprowadzono, pomimo obietnic, że tak się stanie.

W tym roku, w dniu 25 kwietnia na konferencji prasowej obecny przedstawiciel NFZ obiecywał wprowadzenie entekaviru i adefoviru najpóźniej w okresie 6 tygodni. Znowu nie wprowadzony tych programów. Kolejna obietnica została niedotrzymana!

Potrzebnych programów nie ma. W Polsce w tym momencie oczekuje na te leki około 1000 pacjentów, którzy tymi, a nie innymi lekami mogą być tylko leczeni. Gdy leki są zarejestrowane to nie ma możliwości sprowadzania ich i refundowania w formie importu docelowego. Zapis o możliwości refundacji niestandardowej na wnioski indywidualne jest zapisem martwym bowiem szpitale na takie leczenie, pomimo zgody nie otrzymują dodatkowych pieniędzy i muszą je wygospodarować z innych środków własnych. Sytuacje nieliczne, w których szpitale decydują się na taką formę leczenia powodują nadwykonania i ponadplanowe koszty leczenia, za które NFZ nie płaci - generując przy tym zadłużenie szpitali.

Tysiąc ludzi, albo dostanie szansę na leczenie w najbliższym czasie, albo umrze z powodu braku dostępności do zarejestrowanych w Polsce leków w wyniku marskości wątroby i raka pierwotnego tego narządu. W zdecydowanej większości przypadków nie doczekają na przeszczep wątroby, albo go nie przeżyją i po prostu umrą. Wiadoma jest także wszystkim obecna sytuacja w dostępie do przeszczepu wątroby.

Jeżeli dojdzie w tym przypadku do ludobójstwa, nasze Stowarzyszenie będzie szukało winnych.

Jarosław Chojnacki
Prezes Stowarzyszenia Pomocy Chorym z HCV "Prometeusze"
tel. kom. 602 172 907
Email: prezes@prometeusze.pl
URL: www.prometeusze.pl i www.wzw.pl

Tekst do pobrania do druku lub do zapisania jako załącznik :
Raport Specjalny Prometeuszy 2007